Philosophia Botanica | Characteres | 163


163. Habitus est conformitas quaedam Vegetabilium affinium & congenerum, in Placentatione, Radicatione, Ramificatione, Intorsione, Gemmatione, Foliatione, Stipulatione, Pubescentia, Glandulatione, Lactescentia, Inflorescentia, aliisque.


FACIES EXTERNA vulgo a Botanicis antea dictus est Habitus.

C. Bauhinus & Veteres egregie ex Habitu plantarum divinarunt earundem adfinitates, ut ipsi Systematici saepius deflexerint, ubi Habitus recta duxerat.

Methodus naturalis est ultimus finis Botanices (§. 77).

Fructificatio, recentiorum inventum, viam primario aperuit ad Methodum naturalem, sed nec haec etiamnum ita intelligitur, ut omnes classes detegat.

Habitus, uti in Quadrupedibus distinguit Feras a Pecoribus, quamvis Dentes non inspicerentur; sic etiam in Plantis saepe harum ordines naturales primo intuitu manifestat.


  1. PLACENTATIO est cotyledonum dispositio, sub ipsa Seminis Germinatione.

  1. ACOTYLEDONES, ubi nulli omnino exstant cotyledones: Musci.

  2. MONOCOTYLEDONES (quamvis hae proprie acotyledones sint, cum cotyledones persistunt intra Semen).

    perforatae: Gramina.

    unilaterales: Palmae.

    reductae: Cepa.

  3. DICOTYLEDONES immutatae: Legumina, Poma, Drupae, Didynamia.

    plicatae: Gossypium.

    duplicatae: Tetradynamia, Malvae.

    obvolutae. Helxine.

    spirales: Salsola, Salicornia, Ceratocarpus, Basella, Holeraceae omnes 77: 52.

    reductae: Umbellatae.

  4. POLYCOTYLEDONES Pinus 10.

    Cupressus 5.

    Linum 4.


  1. RADICATIO est Radicis dispositio: caudice descendente, adscendente & Radiculis. Exempla ex §. 80 petenda.

Bulbosa squamosa: Lilium;     Tunicata: Cepa:
         Duplicata: Fritillaria; Solida: Tulipa.

Tuberosa palmata: Orchis; Fasciculata: Paeonia:
         Pendula: Filipendula, Elaeagnus.

Articulata (85) Lathraea, Oxalis, Martynia, Dentaria.

Fusiformis: Pastinaca, Daucus, Raphanus.

Globosa: Ranunculi spec. Chaerophylli sp. Bunium.


  1. RAMIFICATIO manifestatur in situ Ramorum, quem Folia sequuntur.

Nulli Rami, licet folia prodeant in caule: Dictamnus, Paeonia, Epimedium, Podophyllum.

Folia opposita & alterna in plantis, plerumque vegetabilia diversissima indicant, paucas si excipias, quarum aliae species foliis oppositis, aliae alternis sunt: ut

Euphorbia, Cistus, Lantana.

Antirrhinum, Lilium, Epilobium.

Folia inferne opposita ad Ramos, superne alterna ad flores.

Antirrhinum, Jasminum.

Veronica, Borrago.

Folia inferne alterna, superne opposita in ramos:
Potentilla t. H. upsal. Potamogeton.

Folia inferne opposita terna, superne alterna (rami inferne terni nec alii): Ruscus.

Folia inferne quaterna, superne alterna: Coreopsis 2. Hort. ups.

Antirrhinum 3. Hort. ups.

Naturalem situm qui eruere gestit in plantis ramificatione diversis, adeat Folia radicalia.


  1. INTORSIO est flexio partium versus alterum latus.

CAULIS volubilis sinistrorsum ☾:

Tamus, Dioscorea, Rajania, Menispermum, Cissampelos, Hippocratea.

Lonicera.

Humulus

Helxine.

dextrorsum ☽:

Phascolus, Dolichos, Clitoria, Glycine, Securidaca.

Convolvulus, Ipomoea.

Cynanche, Periploca, Ceropegia.

Euphorbia, Tragia.

Basella.

Eupatorium.

Tournefortia.

CIRRHUS volubilis dextrorsum retrorsumque.

Leguminosae pleraeque ejusmodi cirrhos gerunt.

Smilax petiolos cirrhiferos profert; idem ferme Piper.

COROLLA sinistrorsum (*):

Asclepias, Nerium, Vinca, Rauwolfia, Periploca, Stapelia.

dextrorsum: Pedicularis Fl. su. 505. 507. 508.

Trientalis singularis, quod petala omnia altero latere imbricatim dextrorsum incumbant.

Gentiana contra solem, ante explicationem, imbricata est.

PISTILLA sinistrorsum: Cucubalus, Silene.

GERMINA contorta sinistrorsum: Helicteres, Ulmaria.

FLORUM resupinatio, cum corollae labium superius terram, inferius coelum spectat: Violae Europeae Ocynum, Ajuga orientalis, Satyrii species.

obliquitas; Hyssopi Lophantus ☽. Nepeta H. ups. 3. Pedicularis ☾ Fl. su. 505. 507. 508.

SPICAE spirales: Asperifoliae.

Claytonia.

incurvatio; Saururus, Mimosa, Petiveria, Papaver, Sedum rubrum, Lilium martagon.

HYGROMETICA varia ex fibrarum contorsione occurrunt in variis plantis.

Avenae arista funis instar contorta.

Geranii seminis arillus caudatus spiralis.

Mnium, quod Bryum Fl. su. 903. pedunculo inferne & superne contrario torto.


  1. GEMMATIO est Gemmae constructio ex foliis, stipulis, petiolis aut squamis.

  1. OPPOSITIVAE PETIOLARES.
    1. Lygustrum
      Phillyrea
      Nyctanthes
      Syringa
      Hypericum
      Coriaria
      Buxus.
    2. Jasminum
      Vaccinium
      Arbutus
      Andromeda.
      Ledum
      Daphne
      Laurus
      Myrica.
    3. Linnaea
      Diervilla
      Lonicera.
    4. Euonymus
    5. Fraxinus.
      Acer.
      Esculus
      Bignonia.
    6. Opulus
      Sambucus
    7. Psidium.
  2. OPPOSITIVAE STIPULACEAE.
    1. Cephalanthus.
      Rhamnus catharticus.
  3. ALTERNATIVAE PETIOLARES.
    1. Salix.
    2. Spiraea.
    3. Genista
      Solanum
      Hippophaë.
    4. Berberis.
      Ilex
    5. Ribes.
    6. Juglans.
      Pistacia.
    7. Plumbago.
  4. ALTERNATIVAE STIPULACEO-PETIOLARES.
    1. Sorbus
      Crataegus
      Prunus
      Mespilus germ.
    2. Pyrus
      Malus.
    3. Cotoneaster
      Amygdalus
      Cerasus
      Padus.
    4. Melianthus
      Rosa
      Rubus
      Vitis
      Robinia
      Cytisus.
    5. Potentilla fruticos.
      Staphylea.
  5. ALTERNATIVAE STIPULACEAE.
    1. Populus.
    2. Tilia
      Ulmus
      Quercus
      Fagus
      Carpinus
      Corylus.
    3. Betula.
      Almus.
    4. Ficus
      Morus.
  6. ANOMALAE.
    1. Abies.
    2. Pinus.
    3. Taxus.
  7. NULLAE.

    carentes gemmis
    §. 85. p. 51.


  1. FOLIATIO est complicatio ea, quam servant Folia, dum intra Gemmam aut Asparagos plantarum latent. Haec praetervisa antecessoribus sequentes modos agnoscit.
  1. INVOLUTA, quorum margines laterales utrinque introrsum spiraliter involvuntur.
  2. REVOLUTA, quorum margines laterales utrinque retrorsum spiraliter convolvuntur.
  3. OBVOLUTA, quum margines alterni comprehendunt oppositi folii marginem rectum.
  4. CONVOLUTA, cum unius lateris margo circumambit alterum ejusdem folii marginem instar cuculli.
  5. IMBRICATA, quando parallelae, superficie recta, sibi invicem incumbunt.
  6. EQUITANTIA, quum folii latera parallele connivent, ut interiora ab exterioribus includantur; quod non in Conduplicatis (7) obtinet.
  7. CONDUPLICATA, cum folii latera parallele sibi invicem approximantur.
  8. PLICATA, cum plicatim longitudinaliter complicantur, uti folia plicata §. 83.
  9. RECLINATA, quum folia versus petiolum deorsum reflexa sunt.
  10. CIRCINALIA, quum folia deorsum spiraliter involvuntur.
  11. INVOLUTA.
    Lonicera
        Diervilla
    Euonymus
    Rhamnus cathar.
    Pyrus
        Malus
    Populus
    Plumbago
    Viola
    Commelina ann.
    Plantago
    Alisma
    Potamogeton natans
    Nymphaea
    Saururus
    Aster. ann.
    Humulus
    Urtica
    Hepatica
    Sambucus
        Ebulus
    Staphylaea
  12. REVOLVTA.
    Rosmarinus
        Teucrium Marum.
        Dracoceph. digit.
    Nerium
    Andromeda
    Ledum
    Epilobium irregul.
    Salycis species;
    Rumex
        Persicaria
        Polygonum
    Parietaria
    Primula
    Carduus
        Cnicus
    Tussilago
        Senecio
        Othonna
    Potentilla fruticosa.
    Ptelea.
  13. OBVOLUTA.
    Dianthus
    Lychnis
    Saponaria
    Epilobium oppositif.
    Dipsacus
        Scabiosa
    Valeriana
    Marrubium
        Phlomis
        Salvia
        Prasium.
  14. CONVOLUTA.
    Canna
        Amomum
    Calla
        Arum
        Piper
    Hydrocharis
    Commelina lutea
    Gramina pleraque
    Prunus
        Armeniaca
    Dodecatheon
    Crepis
        Lactuca
        Hieracium
    Sonchus Sibir.
        Tragopogon
    Orobus
        Vicia
        Lathyrus
    Solidago
        Aster
    Pinguicula
    Vaccinium
        Pyrola.
    Berberis
    Brassica
    Armoracia
    Symphytum
        Cynoglossum
    Potamog. perfol.
    Eryngium
    Menyanthes     conjunctim
    Saxifraga
    Aralia
    Dictamnus
    Epimedium
  15. IMBRICATA.
    Syringa
        Ligustrum
        Phillyrea
        Nyctantes
    Linnaea
    Cephalanthus
    Coriaria
    Hypericum
    Valantia
    Justicia
    Portulaca
    Laurus
    Daphne
    Hippophaes
    Ruscus
    Cyanus perennis
    Mespilus Germ.
    Campanula
        Polemonium
    Sium.
  16. EQUITANTIA.
    Hemerocallis
    Gramina nonnulla
        Poa.
    Iris
    Acorus
    Carex.
  17. CONDUPLICATA.
    Quercus
        Fagus     (intimum)
    Corylus semi (secunde)
        Carpinus  (secunde)
        Tilia        (secunde)
        Padus      spiraliter
        Cerasus    -    -    -
        Amygdalus     -    -
        Cotoneaster   -    -
        Frangula
            Alaternus
            Paliurus
        Juglans
        Pistacia
        Rhus
        Fraxinus
        Sorbus
        Rosa
        Rubus
        Potentilla vulg.
    Comarum     obvolutum?
    Bignonia
    Cytisus
        Robinia
        Pisum
        Diadelphiae pleraeque
    Melianthus
    Pastinaca
        Heracleum
        Laserpitium
    Poterium.
  18. PLICATA.
    Crataegus
    Betula
        Alnus.
    Fagus
    Vitis
    Acer.
    Opulus
        Viburnum
    Ribes
    Althaea
        Malva
    Humulus
    Urtica
    Passiflora
    Alchemilla.
  19. RECLINATA.
    Podophyllum
    Aconitum
    Hepatica
        Pulsatilla
        Anemone
    Adoxa.
  20. CIRCINALIA.
    Filices
    Palmae nonnullae.

  1. STIPULATIO est Stipularum situs & structura ad basin foliorum.

Stipulae non minus quam folia in diversis diversae existunt.

  1. Nullae: Asperifoliae, Didynamia, Stellatae, Siliquosae, Liliaceae, Orchideae, Compositae plurimae.

    Praesentes: Papilionaceae, Lomentaceae, Icosandria.

  2. Geminae s. utrinque solitariae: plerisque.

    Solitariae: Melianthus interne; Ruscus externe.

  3. Deciduae: Padus, Cerasus, Amygdalus, & ordo V. Gemmarum.

    Persistentes: Diadelphia, Icosandria polygyna.

  4. Adnatae: Rosa, Rubus, Potentilla, Comarum, Melianthus.

    Solutae: plerisque.

  5. Intrafoliaceae: Picus, Morus.

    Extrafoliaceae: Diadelphia, Alnus, Betula, Tilia.


  1. PUBESCENTIA est Armatura plantae, quae ab externis injuriis defenditur.

SCABRITIES componitur particulis, nudis oculis vix manifestis, quibus adspergitur plantarum superficies.

Guettardus lynceis oculis hanc, quasi primus, vidit.

Glandulosa  Miliaris.  
  Vesicularis. Mesembryanthemum, Aizoon, Tetragonia.
  Lenticularis.  
  Globularis, Atriplex, Chenopodium.
  Secretoria.  
  Catenulata.  
  Utricularis.  
     
Setacea  Cylindrica.  
  Conica.  
  Hamosa.  
  Glandulifera. Ribes.
  Furcata. Lavandula.
  Securiformis. Humulus.
  aggregatae stellares. Alyssum, Helicteres.
  simplices Hippophaës.
     
Articulata  simplex.  
  nodosa.  
  candata.  
  ramosa: Verbascum.
  plumosa.  

LANA servat plantas ab aestu nimio.
Salvia canariensis, Sideritis canariensis, Aethiops Salviae.
Marrubium, Verbascum, Stachys.
Carduus eriocephalus, Onopordum.


TOMENTUM servat plantas a ventis; gaudet saepius colore incano:
Tomex.
Medicago, Halimus.


STRIGAE arcent setis rigidis animalcula & linguas:
Cactus.
Malpighia.
Hibiscus, Rubus.


HAMI adhaerent animalibus praetereuntibus.
Triglochides Lappula.
incurvi Arctium, Marrubium.
            Xanthium, Petiveria.

STIMULI punctura venenata arcent animalia nuda.
Urtica.
Jatropha, Acalypha, Tragia.

ACULEI arcent propria animalia.
Volkameria, Pisonia.
Hugonia (spirales s. cirrhosi).
Caesalpinia, Mimosa, Parkinsonia.
Capparis, Erythrina, Robinia.
Salanum, Cleone.
Smilax, Convolvulus, Aralia.
Duranta, Xylon, Drypis.
Euphorbia, Tragacantha, Tragopogon.

FURCAE arcent animalia.
Berberis, Ribes, Gleditsia.
Mesembryanthemum, Osteospermum.
Ballota, Barleria, Fagonia, Poterium.

SPINAE RAMORUM arcent Pecora.

Pyrus, Prunus, Citrus.

Hippophaës.

Gmelina, Rhamnus, Lycium, Catesbaea, Celastrus.

Ulex, Asparagus.

Spartium, Achyronia, Ximenia.

Ononis, Stachys, Alyssum, Cichorium.

FOLIORUM.

Aloe, Agave, Yucca.

Ilex, Hippomane, Theophrasta.

Carlina, Cynara, Onopordum,

Morina, Acanthus, Gundelia,

Juniperus, Salsola, Polygala,

Ruscus, Borbonia, Statyce, Ovieda,

Clifortia.

CALYCIS.

Carduus, Cnicus, Centaurea.

Moluccella, Galeopsis.

FRUCTUS.

Trapa, Tribulus, Murex,

Spinacia, Agrimonia, Datura.


  1. GLANDULATIO vasa secretoria offert.

  1. GLANDULAE PETIOLARES.
    Ricinus, Jatropha, Passiflora, Cassia, Mimosa.
    FOLIACEAE ex serraturis:  Salix.
      ex basi: Amygdalus, Cucurbita, Elaeocarpus, Impatiens, Padus, Opulus.
      ex dorso: Urena, Tamarix, Croton.
      ex superficie:  Pinguicola, Drosera.
    STIPULARES: Bauhinia, Armeniaca.
    CAPILLARES: Ribes, Antirrhinum quadrifol Scrophularia, Cerastium, Silene.
    PORI: Tamarix, Silene, viscaria.
  2. FOLLICULI sunt vasa aëre distenta.

    Utricularia, ad radicem profert vascula subrotunda inflata bicornia.

    Aldrovanda, ad folia promittit folliculos olliformes, semicirculares.

  3. UTRICULI sunt vascula repleta liquore secreto.

    Nepenthis extremitas foliorum desinit in filum, & filum in cylindrum magnitudine & figura penis, apice clausum operculo, quod margine altero aperitur.

    Sarracenia folia habet cucullata, ferme uti Nepenthes, sed ad radicem sessilia.

    Marcgravia in centro umbellae promit fascula, quae referunt corollam ringentem Galeopsidis, sed labio inferiori destitutam. Gen. plant. 507.


  1. LACTESCENTIA est copia liquoris, qui effluit laesa planta.

Alba:  Euphorbia.
Papaver.
Asclepias, Apocynum, Cynanchum &c.
Semiflosculosi T.
Campanula, Lobelia, Jasione.
Cactus tuberculis tectus.
Acer, Selinum, Rhus,
Lutea:  Chelidonium, Bocconia, Sanguinaria.
Cambogia.
Rubra:  Rumex sanguinea.

  1. INFLORESCENTIA est modus, quo flores pedunculo plantae annectuntur, quem Modum florendi dixere antecessores.

Verticillatae Rj: Marrubium.

Corymbiferae: Siliquosae (ord. nat. 57.)

Spicatae: (ord. nat. 1. 2). Piperes, Mimosae.

Paniculatae: Gramina varia.

Axillares sunt plerique flores; ergo sequentes Rariores:

Ofpositifolii, quorum flores folio e regione opponentur, uti Piper, Saururus, Phytolacca, Dulcamara, Vitis, Cisti annui, Cissus, Corchorus, Ranunculus aquatilis, Geranium.

Interfoliacei Flores inter folia opposita, sed alternatim collocantur: Asclepias.

Laterifolii Flores ad latus baseos folii: Claytonia, Solanum, Asperifoliae.

Petiolares Flores pedunculo petiolis inserto: Hibiscus, Turnera.

Cirrhiferi Flores: Cardiospermum, Vitis.

Supraaxillares: Asperifoliae, Potentilla, 3. H. ups.

Mittimus varia, quae huc spectant: e. gr.

TEMPUS Germinandi  antequam e Semine & Terra emergat:
  Brevissimum: Tetradynamia, Helxine.
  Annum:  Hypecoum, Glaucium, Melampyrum segetum, Ranunculus falcatus.
  Bienne;  Mespylus, Oxyacantha, Rosa, Cornus.
  Gemmandi  seu gemmas aperiendi.
  Florendi  annuum:
horarium.
  Vigendi,  quod in variis & diversis proprium & singulare est.


(*) Sinistrorsum hoc est, quod respicit sinistrum, si ponas te ipsum, in centro constitutum, meridiem adspicere; Dextrorsum itaque contrarium.



< 162 Natura et cultura | Dispositio a fructificatione 164 >


Mark Garland | botanicallatin.org | 21 March 2001